TÌM HIỂU DÒNG HỌ CAO Ở QUẤT LÂM

Lời biên tập viên:

Dòng họ Cao ở thị trấn Quất Lâm và xã Giao Phong (Giao Thuỷ Nam Định), là một trong bốn dòng họ đầu tiên đến lập ấp khai khẩn vùng cửa biển Quất Lâm từ những năm đầu thế kỷ thứ XVII. Dòng họ Cao Quất Lâm đến nay đã phát triển đến 14 đời và có bề dày lịch sử văn hoá phong phú và hoành tráng. Các thế hệ con cháu dòng họ Cao ở Quất Lâm đã liên hệ tìm hiểu dòng họ Cao Trần ở Giao Tiến, có những thông tin cho rằng 2 dòng họ này có nhiều nét tương đồng. Cũng như dòng họ Cao Trần, dòng họ Cao ở Quất Lâm đang tìm kiếm các thông tin về nguồn gốc dòng họ. Qua thông tin sử phả của dòng họ Cao ở Quất Lâm do Tiến sỹ Cao Ngọc Châu cung cấp. Kính mời độc giả tham khảo đối chứng giữa hai dòng họ, để trả lời câu hỏi lớn: Dòng họ Cao ở Quất Lâm và dòng họ Cao Trần, có cùng nguồn gốc?     

Trích phần mở đầu cuốn Gia phả: Cao tộc chi Quý của họ Cao ở Quất Lâm

     Theo ®Þa danh ghi ë bia TiÕn sü, tªn huyÖn Giao Thuû ®· Ýt nhÊt cã tõ ®êi TrÇn, nh­ững con ngư­êi ®Õn lËp Êp sèng ë QuÊt L©m th× míi ®­îc kho¶ng 400 n¨m. Nghiªn cøu tÊt c¶ c¸c dßng hä ë Giao L©m, Giao Phong th× ch­ưa thÊy cã téc nµo qu¸ 16 ®êi. Vµ hä Cao ta lµ mét trong 4 hä ®Çu tiªn vÒ khai ph¸ ®Êt nµy. ë §Òn Bµ ngµy nay vÉn cßn tÊm bia kh¾c 9 ch÷ “TrÇn, Cao, NguyÔn, Ph¹m tø tiªn c«ng chi nhÊt”, nghÜa lµ: TrÇn, Cao, NguyÔn, Ph¹m lµ bèn hä ®Çu tiªn vÒ lËp nghiÖp vµ cã c«ng lín nhÊt trong sù nghiÖp khai ph¸ vïng ®Êt QuÊt L©m. Tù hµo vµ h¹nh phóc thay, hä Cao ta lµ hä cã téc ph¶ ®ñ, sóc tÝch nhÊt, cã nhiÒu ngư­êi lµm nªn thang bËc cao nhÊt ë ®Êt QuÊt L©m ngµy nay.

     N¨m 1904, «ng Cao §¾c, tªn tù lµ ThÇm Tu©n, ®êi thø  9 ngµnh C, ®· dùa vµo gia ph¶ cò, s­u tÇm, biªn so¹n tõ ®êi thø nhÊt ®Õn ®êi thø 8. Tµi liÖu nµy rÊt quý v× nhê ®ã mµ x¸c ®Þnh ®­ưîc niªn ®¹i cô Thuû tæ ta vÒ lËp nghiÖp ®ư­îc ë ®Êt QuÊt L©m.

     C¸c «ng Cao §¾c, Cao Ph­ư¬ng Kh¶n ®· chuyÓn thÓ gia ph¶ 6 ®êi ®Çu thµnh th¬ vµ viÕt tiÕp gia ph¶ ngµnh C cho ®Õn ®êi thø 10. Trong nh÷ng n¨m 70, «ng Cao ViÕt Kham, ®êi 9C, vµ «ng Cao Hoµ §Þnh, ®êi 11B, ®· nhê «ng Cao V¨n ThuÉn (®êi thø 10 chi Träng ë H¶i HËu), dÞch ra Quèc ng÷ vµ bæ sung cho ®Õn ®êi thø 10. ¤ng Cao V¨n Phiªn cã c«ng chÐp l¹i thªm ba b¶n n÷a. Cuèn s¸ch nµy gäi lµ “Phó huý hä Cao chi Quý”. TiÕc r»ng cuèn s¸ch nµy khi dÞch chØ ghi l¹i hä tªn vµ ngµy th¸ng mÊt, tuæi thä tõng ngư­êi, kh«ng ghi l¹i n¨m sinh, n¨m mÊt, cuéc ®êi vµ sù nghiÖp... nªn th«ng tin rÊt h¹n chÕ. H¬n n÷a l¹i ghi con trai, con g¸i thµnh hai cét, bëi vËy kh«ng râ ai lµ anh, chÞ, em.

     N¨m 1991 «ng Cao V¨n Minh, ®êi 12B, ®· tiÕp nhËn cuèn “Phó huý hä Cao chi Qóy”, tiÕn hµnh bæ sung ®Õn ®êi 13 vµ ®em in thµnh 20 cuèn. §©y lµ mét c«ng lín v× ®Õn thêi ®iÓm nµy sè ng­ưêi trong hä ®· kh¸ ®«ng vµ lÇn ®Çu tiªn trong hä cã cuèn “TiÒn Gia ph¶” ®­ưîc in cÈn thËn.

     Tuy nhiªn khi ®äc cuèn Gia ph¶ nµy, lßng chóng ta vÉn kh«ng khái ¸y n¸y v× c¸c th«ng tin vÒ n¨m sinh, n¨m mÊt vµ sù nghiÖp cña tæ tiªn ta cßn thiÕu rÊt nhiÒu. Ngay c¶ n¨m sinh, n¨m mÊt cña nh÷ng ngư­êi trong thÕ kû nµy còng ch­ưa ®­îc ghi l¹i. NÕu kh«ng kÞp thêi bæ sung th× chØ mư­¬i n¨m n÷a, khi c¸c bËc cao niªn mÊt ®i, nh÷ng th«ng tin Êy còng sÏ theo c¸c cô vÜnh viÔn ra ®i vµ kh«ng bao giê t×m l¹i ®­ưîc...

     May m¾n thay, n¨m 1995 vµ n¨m 1998 t«i ®ư­îc «ng Cao V¨n Phiªn, ®êi 10C, vµ «ng Cao Thanh H­ư¬ng, ®êi 11 chi Träng, ®ư­a cho 2 cuèn s¸ch máng viÕt b»ng ch÷ H¸n - N«m. T«i ®em ®Õn ViÖn H¸n N«m trung ­ư¬ng nhê dÞch míi hay cuèn thø nhÊt lµ gia ph¶ cña «ng Cao §¾c viÕt n¨m 1904 vµ cuèn thø hai lµ gia ph¶ cña «ng Cao Huy Qu¸n viÕt n¨m 1938. Nh÷ng th«ng tin tuy Ýt ái (xin xem quyÓn phô lôc) như­ng v« cïng quý gi¸ nµy như­ måi löa thæi vµo nguån dÇu mµ t«i Êp ñ bÊy l©u. Nhê nh÷ng th«ng tin vÒ n¨m sinh, n¨m mÊt theo can-chi cña mét sè ngư­êi ghi trong gia ph¶, råi nh÷ng c¸i tªn theo nh÷ng con gi¸p vµ can-chi như­: Tý, Th×n, Hîi, M·o, Th©n, Nh©m... còng gîi cho ta mét n¨m sinh nµo ®ã hîp lý v× ng­ưêi x­a hay ®Æt tªn theo tªn c¸c can chi, con gi¸p. Víi lßng nhiÖt thµnh céng víi kinh nghiÖm trong h¬n 30 n¨m lµm c«ng t¸c nghiªn cøu, t«i vµo Th­ư viÖn Quèc gia tham kh¶o mét sè tµi liÖu nªn ®· t×m ra ®ưîc hÇu hÕt n¨m sinh, n¨m mÊt cña c¸c cô tõ ®êi thø 4 ®Õn ®êi thø 7. Sù tÝnh to¸n nµy còng kh«ng ®¬n gi¶n, bëi v× mét Hoa gi¸p lµ 60 n¨m cho nªn cø 6 thËp kû th× tªn n¨m l¹i trïng nhau.

NÕu trong ph¶ chØ ghi lµ sinh n¨m MËu Ngä th× khã biÕt ®ưîc lµ n¨m c«ng lÞch nµo. Ch×a kho¸ ®Ó më chuçi sè liÖu lµ n¨m sinh, n¨m ®ưîc phong s¾c vµ n¨m mÊt cña «ng Phóc L©m theo thø thù lµ: MËu Ngä, C¶nh Hư­ng thø 45 vµ Quý DËu. Tra s¸ch sö th× C¶nh H­ưng thø 45 lµ 1784. N¨m MËu Ngä ®øng trư­íc vµ gÇn nhÊt víi n¨m 1783 lµ 1738. N¨m Quý DËu ®øng sau vµ gÇn nhÊt víi C¶nh Hư­ng thø 45 lµ 1813. Còng theo gia ph¶, bµ NguyÔn ThÞ HËu (phu nh©n cña «ng Phóc L©m) mÊt 13/ 9 nhuËn. Nghiªn cøu nh÷ng n¨m nhuËn th¸ng 9 tõ ®êi C¶nh Hư­ng tíi nay th× ®ã lµ nh÷ng n¨m 1748, 1767 vµ 1786. Tõ n¨m 1813 bá lÞch V¹n Toµn ®æi ra lÞch HiÖp Kû th× kh«ng cßn nhuËn th¸ng 9 n÷a. Như­ vËy bµ mÊt n¨m 1786, khi «ng 49 tuæi. Cã thÓ ®Æt c©u hái: t¹i sao bµ mÊt khi «ng ch­a giµ mµ l¹i kh«ng kÕ h«n, hay lµ «ng sinh n¨m MËu Ngä trư­íc n÷a, tøc lµ 1678 vµ ®ưîc truy phong. DÔ kh¼ng ®Þnh ®­ưîc r»ng kh«ng ph¶i lµ truy phong v× trong ph¶ còng ghi r»ng:

          §©u ®©u s¸t tÓ viÖc d©n

     Xa x«i còng ph¶i nép phÇn ®Çu tr©u

           Khi cô qu¸ cè vÒ sau

      §Éy gian nhµ chøa sõng tr©u cßn ®Çy.

     Trong ph¶ còng ghi r»ng: «ng Phóc L©m må c«i bè lóc 7 tuæi, suy ra «ng §¨ng Minh mÊt n¨m 1744. Bµ l¹i mÊt trưíc «ng 1 n¨m, suy ra bµ mÊt n¨m 1743. Cø suy luËn l«gic nh­ vËy, céng thªm rµng buéc vÒ ®é tuæi sinh ®Î, tuæi anh ph¶i h¬n tuæi em, cïng víi c¸c tªn con gi¸p mµ t×m ra theo n¨m c«ng lÞch. §ång thêi t«i còng ®Õn hÇu như­ tÊt c¶ nh÷ng gia ®×nh biÕt ®­îc ®Þa chØ, riªng nh÷ng bËc cao niªn (c¸c «ng, bµ Cao ThÞ S­îi 10A, Cao Ngäc Khuûnh 10B, Cao V¨n Kh¶i 10C, Cao ThÞ Vư¬n 10C, Cao M¹nh Chuú 10C, Cao Ngäc ChÈm 10C, Cao §øc Ru 11B, Cao ThÞ Hång 11C) th× kh«ng nh÷ng hái vÒ nh÷ng ng­ưêi trong gia ®×nh mµ cßn hái c¶ nh÷ng th«ng tin vÒ nh÷ng ngư­êi kh¸c trong hä n÷a ®Ó bæ sung vÒ nh÷ng ngư­êi sèng trong thÕ kû nµy. T«i cßn hái mét sè ng­êi cao niªn ngoµi hä nh­ng còng biÕt mét sè th«ng tin vÒ hä ta như­: «ng NguyÔn Ngäc Rao 90 tuæi, Cao V¨n BÝnh 90 tuæi, Vò Ngäc §ang 72 tuæi... ®Ó t×m hiÓu thªm. §ång thêi s¾p xÕp l¹i theo thø tù tõ trªn xuèng d­íi, kh«ng kÓ trai hay g¸i cho tiÖn theo dâi. Tuy nhiªn nh÷ng th«ng tin kh«ng ai biÕt ®­ưîc (ba ®êi ®Çu vµ mét sè ng­ưêi kh¸c n÷a) th× ph¶i ư­íc ®o¸n dùa trªn nguyªn lý thèng kª, nh÷ng tÝnh to¸n nµy cã thÓ sai sè vµi ba n¨m vµ ®­ưîc ®Æt trong 2 dÊu ngoÆc vu«ng [ ]. Ch¼ng h¹n ®Ó ­ưíc ®o¸n niªn ®¹i c¸c cô tæ tõ ®êi thø nhÊt ®Õn ®êi thø ba cã thÓ tÝnh to¸n như­ sau. Tõ n¨m sinh «ng Phóc L©m ®Õn n¨m sinh «ng Cao V¨n T¶o, ®êi thø 10 ngµnh A (toµn con c¶) lµ 1888 - 1738 = 150 n¨m. Trung b×nh mçi ®êi lµ 30 n¨m. Tõ n¨m sinh «ng Phóc L©m ®Õn n¨m sinh «ng Cao V¨n Phiªn, ®êi thø 10 ngµnh D, (toµn con ót) lµ 1931 - 1738 = 163 n¨m, trung b×nh mçi ®êi lµ 38,6 n¨m. Như­ vËy trung b×nh céng gi÷a con c¶ víi con ót lµ 34 n¨m. Tõ ®ã cã thÓ ư­íc ®o¸n c¸c ®êi như­ sau:

                 BiÕt «ng §¨ng Minh 1702 -1744

                 Suy ra «ng Phóc B×nh 1668-1730

                 ¤ng T¹i §­ưêng 1634-1705

                 ¤ng Phóc NguyÖn 1600 -1670.

§iÒu nµy phï hîp víi dßng ch÷ trªn bµi vÞ ë ®Òn QuÊt H¹ “T©n Tþ D­ư¬ng Hoµ khai tËu thæ”. Nghi· lµ n¨m T©n Tþ ®êi Lª ThÇn T«ng (tøc n¨m 1641) b¾t ®Çu vÒ khai ph¸ vïng ®Êt QuÊt L©m, n¨m ®ã cô Phóc NguyÖn kho¶ng 40 tuæi.

    Nghiªn cøu Biªn niªn sö ViÖt Nam giai ®o¹n tõ 1600 ®Õn nay vµ ®Þa chÊt, h×nh th¸i vïng QuÊt L©m, cïng víi gia ph¶ cã thÓ h×nh dung ra cuéc sèng cña tæ tiªn ta trong gÇn 400 n¨m qua. PhÇn nµy ®­ưîc tr×nh bµy trong “Lư­îc sö vïng ®Êt QuÊt L©m vµ hä Cao".