DIỄN CA GIA PHẢ HỌ CAO – TRẦN GIAO TIẾN.

Lời biên tập viên.

Để tóm tắt những sự kiện chính trong Gia phả Họ Cao Trần, ông Cao Văn Hùng, đời thứ 12, Ất phái cành Cả, viết bài Diễn ca Gia phả họ Cao Trần. Kính mong các thế hệ ông bà cha bác anh em con cháu cho ý kiến để hoàn thiện bài Diễn ca, có chất lượng. Bài Diễn ca sau khi hoàn thiện sẽ được in trong cuốn Gia phả Họ Cao Trần sẽ được tái bản tới đây. Xin trân trọng cảm ơn các quý vị đã quan tâm.

Con cháu họ Cao – Trần Giao Tiến

Đức hiếu trung, nhớ đến ông cha

Tự hào dòng tộc danh gia

Nhiều đời gìn giữ sơn hà bình yên⁽¹⁾.

Bậc tiền bối Tổ Tiên thuở trước

Nguyện  trung quân, giúp nước phò vua.

Thế thời loạn lạc bấy giờ

Bao phen biến động sa cơ tháng ngày.

Phải ẩn tích nơi này chốn khác

Rồi mai danh lưu lạc, lần hồi

Tổ tiên Cao tộc quê tôi

Đã từng  như  thế  một thời vượt lên.

Nay con cháu không quên Tiên Tổ

Lập phả vàng rạng rỡ Tổ tông

Diễn ca nguồn gốc cha ông

Để hậu sinh thấu,  hiểu trong phả này.

Mấy thế kỷ đổi thay chuyển dịch

Đến nay còn dấu tích phả ghi

Ái Châu từ đấy ra đi

Gốc “Trần duệ xuất”⁽²⁾ ngầm ghi dặn dò.

Mong hậu thế phụng thờ Tiên Tổ

Biết nguồn xưa tìm rõ Tổ tông:

Buổi đầu chỉ có Tổ ông

Dẫn  người con thứ, tước công rõ ràng⁽³⁾ .

Về lập ấp tại làng Nha Chử

Đó chính là tên chữ Hòe Nha.

Từ đây dòng tộc họ ta

Họ Trần bỗng chốc đổi ra Cao Trần.

Trải biết mấy gian truân dựng nghiệp

Cha xây nền, con tiếp bước thay

Sông  Hồng  phá hội⁽⁴⁾  lúc này

Ruộng đồng mất sạch, sông nay đổi dòng⁽⁵⁾.

Dân làng phải gắng công dựng lại

Xóm làng thêm vững chãi, tươi xanh.

Cháu con nối nghiệp học hành

Mới năm đời, đã trở thành đại gia.

Thiên tai mới xảy ra, phá sản

Họ ta còn gặp nạn Kim Ngô⁽⁶⁾

Tên này nham hiểm, mưu mô

Diệt họ Cao để khỏi lo sau này.

Lúc bĩ cực ngập đầy gay cấn

Có ông Cao Đức Tuấn⁽⁷⁾  họ ta

Can trường, dũng cảm đứng ra

Đứng  đầu trị chúng, thù nhà⁽⁸⁾ trả xong.

Cả dòng họ vượt vòng nguy khốn

Từ bấy giờ yên ổn làm ăn

Sinh sôi “con một, cháu đàn”

Làm ăn tấn tới, làm quan nhiều đời.

Dưới  triều đại thuộc  thời Lê mạt

Tiếp Nguyễn triều đều đoạt đỉnh cao:

Tham tri, Lang tướng, Lý hầu…

Cha con có lúc cùng nhau một triều.

Xin nhắc lại mấy  điều  (sự kiện)

Đó là thời triều Nguyễn - Gia Long

Sau ngày đổi cửa sông Hồng

Có vụ Điền án đất công rầy rà

Một giải đất phú sa trù phú

Dân Xuân Trường, Trà Lũ đến tranh.

Các họ liên kết ngọn ngành

Kiện lên Tổng trấn Bắc Thành, thành công.

Họ Cao đã có công trong đó

Dân Hoành Nha còn nhớ ơn sâu

Các cụ đóng  góp  công đầu

Đòi năm trăm (500) mẫu ruộng màu cho dân.

Lịch sử lại tiếp dần sự kiện

Có khá nhiều diễn biến chẳng quên

Thời vua Minh Mạng mới lên

Lại tranh tụng đất: chính quyền với dân.

Bọn hào lý ba lần “trưng dụng”

Trăm năm mươi (150) mẫu ruộng công điền.

Âm mưu chúng thật đảo điên

Biến công điền hóa tư điền ngang nhiên.

Họ ta lại một phen thưa kiện

Cùng toàn dân đi đến Tổng dinh

Về sau vào tận Triều đình

Tạị  kinh thành Huế tường trình, bày tâu.

Bao năm tháng giãi dầu mưa nắng

Rất kiên trì cố gắng tận tâm

Giằng dai ròng rã mười năm

Đến đời Thiệu Trị mới phân rạch ròi.

Bọn hào lý mất mồi lũng đoạn

Bị thua đau một ván, rất  cay

“Tam trưng, điền án”  còn đây

Ghi trong câu đối tỏ bày Đình Trung ⁽⁹⁾ .

Nhân dân khắp các vùng ca ngợi

Trăm họ đều hưởng lợi, mưu sinh

Họ ta ăn ở nghĩa tình

Cùng các họ khác kiên trinh, kết đoàn.

Tình làng  xóm ngày càng  bền chặt

Dựng  Đền, Chùa,  Hậu Phật đã mua⁽¹⁰⁾ .

Từ đường, lăng tẩm kế thừa

Ngày càng lộng lẫy, bốn mùa khói nhang⁽¹¹⁾ .

Nhờ phúc ấm, đinh⁽¹²⁾  càng phát triển

Càng làm thêm vinh hiển họ ta

Tinh thần yêu nước, giữ nhà

Thời nào cũng nổi, bôn ba xuất hành.

 Kể từ thuở Bá Vành khởi nghĩa

Đến Tam đăng Phạm Nghị lên đường.

Chống Pháp theo chiếu Cần Vương

Tổ tiên ta cũng can trường ứng theo.

Cuộc kháng Pháp gieo neo, gian khổ

Cha ông ta đã đổ máu đào

Cùng cả dân tộc bước vào

Trường kỳ kháng chiến, tiêu hao địch hàng.

Lại tiếp tục chuyển sang đánh Mỹ

Đế quốc to thế kỷ hai mươi

Tương quan lực lượng xa vời

Cuộc chiến ác liệt, sục sôi chiến trường.

Hòa khí thế khẩn trương cả nước

Dòng họ ta tiếp bước lên đường

Băng  qua  lửa  đạn  chiến trường

Gian lao chẳng quản, coi thường hiểm nguy.

Cùng dân tộc thần kỳ chiến thắng

Bốt đồn thù san phẳng, sạch không

Ngày nay thống nhất non sông

Từ Nam chí Bắc cờ hồng tung bay.

Hai cuộc chiến dạn dày, son sắt.

Hy sinh người, vật chất lớn lao

Tự hào tôn tộc Trần  Cao

Ba mươi liệt sĩ, máu đào hy sinh.

Có bà mẹ độc đinh  duy nhất

Người con trai  mất ở chiến trường.

Biết bao câu chuyện đau thương

Họ ta đóng góp nhiều gương tuyệt vời.

                     *

*       *

Nay đương đại đổi đời cực lớn

Công nghệ cao thời  bốn chấm không (4.0)

Cháu con ngày một thêm đông

Tư duy trí tuệ, “nối dòng nho gia”⁽¹³⁾ .

Tô điểm tiếp họ ta   học  vấn

Rất tự tin, phấn chấn, mừng vui

Phó giáo  sư  có hai người

Sáu  người Tiến sĩ, rạng  ngời  họ ta

Ba  trăm Đại  học  ra  công tác⁽¹⁴⁾

Thành  kỹ sư  đĩnh đạc, nổi danh

Nghệ  sĩ, bác sĩ chuyên  ngành

Bậc  thày  nổi trội, xứng danh: tinh tường

Những sinh viên còn đương tiếp bước

Rất nhiều, không tính được -  các trường

Có nhà  Tam  Đạị  đồng  đường

Đều là đạị học, cột rường thi thư.⁽¹⁵⁾

Nền  “khoa bảng” bây giờ dẫu  khác

Nhưng tựu trung: uyên bác, chuyên sâu.

Không còn “KINH SỬ” làu làu⁽¹⁶⁾

Mà đa dạng hoá, toàn cầu, liên bang.

Thế hệ trẻ nay càng năng động

Làm kinh doanh hào phóng, mạnh tay.

Dám làm, dám chịu rủi may

Công ty, xí nghiệp nọ, này khai trương.

Từng bươn trải thương trường, khởi nghiệp

Tính cạnh tranh quyết liệt, được thua,

Tuỳ theo thời thế “chuyển  mùa”

Bao năm trụ vững, cuộc đua kiên cường.

Lại nói đến con đường binh nghiệp

Họ Cao ta nối tiếp ông cha

Đã từng trận mạc xông pha

Đã qua trường lớp lại qua chiến trường.

Trải qua những chặng đường cống hiến

Nhiều cháu con thăng tiến rất nhanh

Công an, bộ đội – song hành

Sĩ quan cao cấp, hai ngành khá đông.

  

Chung quy lại theo dòng thời cuộc

Họ Cao Trần vững bước nối nhau

“Lớp cha trước, lớp con sau” ⁽¹⁷⁾

Tinh thần hiếu học từ lâu thấm nhuần.

Bốn thế kỷ xoay vần dòng họ

Đời nối đời phúc tổ dài lâu

Hai cành, mười phái cùng nhau

Cộng đồng tôn tộc trước sau một nhà.

Giữ cho được thượng hòa, hạ mục⁽¹⁸⁾

Cùng vun cây đắp gốc vững bền.

Sao cho xứng với Tổ tiên

Vươn cùng thời đại, ngày thêm mạnh giàu.

Dâng thế Phả đọc câu chúc phúc

Cùng cháu con ngâm khúc diễn ca

Niềm vui tràn ngập mọi nhà

Đón mùa xuân mới vinh hoa đời đời.

Tháng 10-2018 .

Cao Văn Hùng

Tổng số  có 176 câu,  gồm  44 khổ thơ song thất lục bát.

(Diễn ca gia phả cũ năm 1997 có 108 câu)

Chú thích:

(1)-Nhiều đời gìn giữ sơn hà bình yên: Họ Cao Trần Giao Tiến thuộc dòng dõi Trân Nguyên Hãn (Người đã giúp vua Lê Lợi đánh giặc Minh) và ngược lên nữa là Trần Quang Khải, Trần Đạo Tái, Trần Văn Bích,  Trần Nguyên Đán  (giúp các vua Trần đánh giặc bảo vệ đất nước)  rồi trở lại sau này con cháu của dòng họ Trần Nguyên Hãn cũng lại giúp các triều đại sau như thời Lê trung hưng giữ yên bờ cõi.

(2)-Trần duệ xuất: ở đây trích 3 chữ trong đôi câu đối ở Từ Đường họ cả. Nguyên văn là: “Khởi gia tự tích Ái châu lai”; “Truyền thế đương sơ Trần duệ xuất”, có nghĩa là: “Gốc nhà từ châu Ái tới” và “Nối đời là hậu duệ của họ Trần”.

(3)-Tước công rõ ràng: Trước khi chạy loạn ra làng Hòe Nha, cụ Thái Tôn lúc ấy đã được phong tập tước là Dự Nghĩa Công.

(4)- “Sông Hồng  phá hội”: theo sử sách ghi chép của làng Hoành Nha và các cụ truyền miệng kể lại là sông Hồng trước kia đổ ra cửa Hà Lạn bây giờ; Hòe Nha lúc đó là tả ngạn sông Hồng nhưng đến năm 1787 ( ngày 13 tháng 8,năm Đinh Mùi ) thời vua Lê Chiêu Thống trị vì có một trận lụt lớn (Đại hồng thủy) xảy ra ở Giao Thủy làm thiệt hại rất lớn về người và nhà cửa ruộng vườn, làm cho dòng sông Hồng  đổi dòng, đổ ra cửa Ba Lạt ngày nay nên các cụ gọi là “sông Hồng phá hội”.

(5)- Sông nay đổi dòng: như đã giải thích ở chú thích (4).

(6)-Họ ta còn gặp nạn Kim Ngô: Kim Ngô,tên đầy đủ là Đinh Kim Ngô;  nguyên là viên tiên chỉ của làng lúc bấy giờ. Hắn có thù oán đàn hặc với các cụ họ Cao Trần nhà mình nên Y đã giết chết cụ Cao Đức Trung (đời thứ 5) con trai thứ 2 của cụ Huệ Phương (tức cụ Bá Hân). Sau đó ba, bốn ngày hắn  cùng một viên quan ở Thái Bình sang để tiêu diệt cả họ Cao nhằm trừ hậu họa.

(7)-Khi ấy đinh họ ta còn ít, làng xã lại mới bị ngập lụt. chuyển cư lần thứ 2 do vậy tình thế rất nguy cấp may mà có ông Cao Đức Tuấn (đời thứ 6 , con trai cụ Bá Tuân đời thứ 5) đứng lên dẫn đầu tổ chức giết chết tên Đinh Kim Ngô để trả thù cho chú (ruột) và cả dòng họ Cao lúc đó. (Xem trong “Gia phả họ Cao Trần Giao Tiến” nói  kỹ).

(8) Thù nhà trả xong: tức ông Cao Đức Tuấn đã giết chết Đinh Kim Ngô trả thù cho chú ruột đã nói ở trên.

(9)- Đình Trung: tức là đình Giữa, ở Quán May ngày xưa. Đình này sau cải cách ruộng đất đã dỡ bỏ mất đến nay không còn nữa.

(10)- Dựng  đền, chùa  Hậu Phật đặt mua: các cụ Tổ họ ta khi mới đến làng Hòe Nha đã cùng các họ khác tham gia xây đền, chùa, miếu, điện.Hiện nay ở Giao Tiến có tới 3 chùa lớn có lịch sử lâu đời và được xếp hạng “Di tích lịch sử Quốc Gia”. Theo gia phả để lại thì vào năm 1713 cụ Thái Tôn mua hậu Phật ở chùa Hưng Long (thôn Quy Chính) vả năm 1718 mua hậu Phật ở chùa Hưng An (thôn Thượng).

(11)- Ngày càng lộng lẫy, bốn mùa khói nhang: Hiện nay họ Cao Trần ở xã Giao Tiến có đến 4 cấp nhà thờ (theo thứ tự từ cao xuống thấp là: họ cả, họ cành, họ phái, họ chi) chi họ nào cũng có nhà thờ (từ Đường) và cũng có lăng mộ đi kèm; Qua nhiều năm các chi họ đã nhiều lần tôn tạo, nâng cấp, mở rộng nhà thờ và lăng của mình rất trang nghiêm, hoành tráng. Ngày rằm và mồng một hàng tháng đều thắp hương,đăng, trà, tửu, hoa, quả ,tiền vàng cho các bậc Tổ tiên.

(12) -(Đinh): ở đây chỉ nam giới tức con trai, đàn ông. Theo tục lệ phong kiến quy định nam giới có trách nhiệm “nối dõi tông đường”  là trụ cột thờ phụng Tổ tiên.

(13) -“Nối dòng nho gia”: cụm từ này mượn trong Truyện Kiều; chỉ sự kế tiếp học hành của cha ông ta.

(14)-Ba trăm đại học ra công tác: tức là chỉ số sinh viên đã tốt nghiệp đại học trở thành các kỹ sư, bác sĩ, nghệ sĩ….Thực tế hàng năm còn rất nhiều các thế hệ sinh viên đang học ở các trường đại học; không thể tính được đầy đủ.

(15)-Thi thư: chỉ sự học hành theo sách vở, đèn sách thi cử  để trở thành quan lại ngày xưa, thành các nhà tri thức ngày nay.

(16)- Không còn kinh sử làu làu: Ngày xưa các cụ đi thi chủ yếu là học thuộc và hiểu rất sâu ngữ nghĩa của chữ Hán nôm (chữ Nho) thuộc về lĩnh vực khoa học xã hội chứ không thi về tự nhiên, kỹ thuật, công nghệ như bây giờ.

(17)-“Lớp cha trước, lớp con sau”: câu này mượn của cố nhà thơ Tố Hữu.

(18)- Giữ cho được thượng hoà, hạ mục”: câu này và một số câu nữa còn lại của bài này đều giữ nguyên nội dung thơ (3 khổ cuối cùng) của cụ cố CAO QUANG THẠNH đời thứ 11, phái Ât họ ta; có sửa đi một số từ  chẳng hạn như: “Khá nhiều đời phúc Tổ dài lâu” sửa lại là: “Đời nối đời phúc Tổ dài lâu”.